Οι γονείς, και πιο συχνά οι μητέρες, ίσως νιώθουν την πίεση να τα κάνουν όλα σωστά - να επιλέγουν τα σωστά παιχνίδια, να ακολουθούν τις καλύτερες διατροφικές πρακτικές και να έχουν απαντήσεις σε κάθε ερώτηση των παιδιών τους. Όταν όμως αναπόφευκτα αποτυγχάνουν να είναι τέλειες, μπορεί να βιώσουν άγχος, ενοχές και αίσθηση ανεπάρκειας.
Τα κοινωνικά πρότυπα, μέσα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τις διαφημίσεις, αλλά και τις προσδωκόμενες συμπεριφορές των άλλων από μία μητέρα, επιδεινώνουν αυτήν την αίσθηση, παρουσιάζοντας εικόνες από «τέλειους» γονείς που φαίνεται να τα καταφέρνουν όλα άψογα. Η σύγκριση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε εξάντληση, καθώς τίποτα μοιάζει να μην είναι αρκετό.
Ο Donald Winnicott, Βρετανός παιδίατρος και ψυχαναλυτής, εισήγαγε την έννοια της «αρκετά καλής μητέρας» στα μέσα του 20ου αιώνα. Αυτή η θεωρία τονίζει ότι η μητέρα (ή ο κύριος φροντιστής) δε χρειάζεται να είναι τέλεια για να μεγαλώσει ένα υγιές παιδί που θα προσαρμόζεται εύκολα στις αλλαγές - πρέπει απλώς να είναι αρκετά καλή.
Τι σημαίνει «αρκετά καλή»;
Συχνά, η "αρκετά καλή μητέρα" παρερμηνεύεται, πιστεύοντας είτε ότι σημαίνει την ανεπάρκεια του γονέα, είτε ότι δικαιολογεί τα λάθη και τις αδυναμίες του/της. Ωστόσο, ο Winnicott, τόνιζε ότι τα παιδιά ωφελούνται από μικρές, διαχειρίσιμες απογοητεύσεις, αναφερόμενος στη σταδιακή προσαρμογή της μητέρας στις ανάγκες του παιδιού της.
Κατά τους πρώτους μήνες της ζωής τους, τα μωρά χρειάζονται συνεχή φροντίδα και ανταπόκριση στις ανάγκες, που το πρώτο διάστημα της ζωής, αφορούν την επιβίωση. Η μητέρα ενστικτωδώς καλύπτει τις περισσότερες ανάγκες του παιδιού, καλλιεργώντας το αίσθημα ασφάλειας.
Όμως, καθώς το παιδί μεγαλώνει, οι μικρές "αποτυχίες" των γονιών - όπως η καθυστερημένη ικανοποίηση μιας ανάγκης του παιδιού ή η άρνηση ενός αιτήματος - τα βοηθούν να κατανοήσουν ότι ο κόσμος δεν είναι απόλυτα προσαρμοσμένος στις επιθυμίες τους. Έτσι, επιτρέπει στο παιδί να βιώνει μικρές απογοητεύσεις, βοηθώντας το να αναπτύξει ανθεκτικότητα και αυτονομία.
Αυτές οι διαχειρίσιμες προκλήσεις επιτρέπουν στο παιδί να καταλάβει ότι η μητέρα δεν είναι προέκταση του ίδιου, ούτε απλά μέσο ικανοποίησης των αναγκών του, αλλά ένα ξεχωριστό άτομο, με δικές του ανάγκες και συναισθήματα.
Η θεωρία για την "αρκετά καλή μητέρα" προσφέρει μια πιο ρεαλιστική και υγιή προσέγγιση. Σύμφωνα με αυτήν, η μητέρα δεν χρειάζεται να είναι τέλεια - αρκεί να είναι ευαίσθητη στις ανάγκες του παιδιού της, να ανταποκρίνεται και να προσαρμόζεται σε αυτές.
Έτσι, η μητρότητα είναι μια λεπτή ισορροπία: αρχικά, πλήρης αφοσίωση και κάλυψη αναγκών και, στη συνέχεια, σταδιακή εισαγωγή της απογοήτευσης, ώστε το παιδί να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα και να αναπτύξει ψυχική ανθεκτικότητα.
Γιατί έχει σημασία
Ο Winnicott υποστήριξε ότι η προσπάθεια να είναι κανείς «τέλειος» γονέας δεν είναι ούτε δυνατή ούτε ωφέλιμη. Αν η μητέρα συνεχίσει να ικανοποιεί κάθε ανάγκη αμέσως, το παιδί μπορεί να παραμείνει σε έναν "μαγικό κόσμο" όπου θεωρεί ότι οι επιθυμίες του πραγματοποιούνται αυτόματα. Η υπερπροστασία μπορεί να εμποδίσει την ικανότητα του παιδιού να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα, ενώ η συνεπής ανταπόκριση (και όχι η τελειότητα) θέτει τα θεμέλια για συναισθηματική σταθερότητα.
Το να είναι κανείς "αρκετά καλός" γονέας δεν σημαίνει αδιαφορία αλλά ισορροπία: προσφέρει αγάπη, στήριξη και ασφάλεια, αφήνοντας χώρο στο παιδί να βιώσει και να διαχειριστεί μικρές απογοητεύσεις, ενώ παράλληλα του επιτρέπει να διατηρήσει τη φαντασία και τη δημιουργικότητά του.
Η τελειότητα δεν είναι επιλογή - και αν ήταν, θα οδηγούσε σε ευάλωτα παιδιά, ανίκανα να αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες της ζωής. Αυτό είναι το πολύτιμο δώρο της "αρκετά καλής μητέρας".
Συμπεράσματα για τους γονείς
Οι γονείς συχνά αισθάνονται τεράστια πίεση για να ανταποκριθούν σε μη ρεαλιστικά πρότυπα σχετικά με το πώς θα μεγαλώσουν τα παιδιά τους. Η θεωρία του Winnicott καθησυχάζει τους φροντιστές ότι τα λάθη και οι ατέλειες είναι όχι μόνο φυσιολογικά αλλά και απαραίτητα για την ανάπτυξη του παιδιού. Αντί να επιδιώκουμε την τελειότητα, ας αναγνωρίσουμε ότι το "αρκετά καλό" είναι αρκετό. Σημαίνει να είσαι εκεί, να προσφέρεις αγάπη και να ανταποκρίνεσαι στο παιδί σου με φροντίδα - χωρίς να προσπαθείς για την ανέφικτη τελειότητα.
Αγκαλιάζοντας αυτή την ιδέα, οι γονείς μπορούν να μειώσουν το άγχος, να απολαύσουν τη γονεϊκότητα, να προωθήσουν υγιέστερες σχέσεις και να μεγαλώσουν παιδιά που είναι ευπροσάρμοστα, έχουν αυτοπεποίθηση και νιώθουν συναισθηματική ασφάλεια.
